Hoge standaarden

Veel hoogbegaafde vrouwen krijgen te horen dat ze perfectionistisch zijn. Dat kan, maar vaak is er iets anders aan de hand dan perfectionisme: hoge standaarden.

Misschien herken je het wel: een gesprek over standaarden waarin je elkaar totaal niet begrijpt. De ander vindt jou perfectionistisch, streng voor jezelf, of dat je onrealistisch hoge eisen stelt. Terwijl jij probeert duidelijk te maken dat het je niet gaat om perfectie, dat je mikt op goed genoeg. Alleen… je vindt het niet snel goed genoeg.

Van de buitenkant klinkt dat als perfectionisme, maar bij hoge standaarden zit er echt iets heel anders onder.

Goed genoeg voor hoogbegaafden

Veel hoogbegaafden hebben andere standaarden voor wat ‘goed genoeg’ is, dan de mensen om hen heen. Niet zo gek ook, als je de volgende dingen bedenkt.

• Hoogbegaafden denken meestal top-down. In plaats van de eerste streepjes te zetten bij les 1, zien ze het landschap dat ze aan de muur willen hangen al voor zich
• Op school waren veel dingen (te) makkelijk. Dat blijft vaak een beetje hangen in een houding van: hoe moeilijk kan het zijn? En hoewel dat een gezonde houding is die creativiteit ten goede komt, kan het ook frustrerend zijn als je die akkoordwissel wel kunt beredeneren, maar je vingers niet meteen mee willen in die Jimi-Hendrix-solo.
• De rijke binnenwereld van hoogbegaafden zit vol beelden, emoties, en ideeën. Die belevingswereld kan een bron zijn van inspiratie én van hoge verwachtingen: het idee moet recht doen aan de diepte of schoonheid die ze vanbinnen ervaren.
• Veel hoogbegaafden zijn als kind vooral gewaardeerd om wat ze konden of wisten. Slimme antwoorden, snelle inzichten, goede cijfers – dat was wie ze waren. Daardoor zijn hun prestaties en hun identiteit onbewust verstrengeld geraakt.
• Door overexcitabilities (zoals beschreven door Dabrowski) kun je heftiger reageren op imperfecties. Een kromme zin, een foute kleurtoon, een geluid dat net niet klopt, dat kan voelen alsof knipperende neon-pijlen ze benadrukken. Het kan dan dus nooit goed genoeg zijn, terwijl een ander het nog niet eens opmerkt.
• Als het haalbaar is voor een ander, waarom zou jij het dan niet kunnen? Je gaat de lat vanzelf (te) hoog leggen als je jezelf vergelijkt met anderen die ook bovengemiddeld presteren. En als jij vooral gelikte podcasts luistert van mensen die daar al tien jaar hun werk van maken, voelt jouw eigen opname bij lange na niet goed genoeg.

Als jij geen genoegen neemt met wat een ander al lang goed genoeg zou vinden, lijkt dat voor de ander op perfectionisme. Maar het is wat anders.

Hoge standaarden of perfectionisme?

Stel, je loopt door een mooi onderhouden tuin. Veelkleurige bloembedden gonzen vrolijk van de bijen. De grond is precies goed vochtig, en het groen groeit weelderig, maar precies niet over de paden.

Iemand heeft duidelijk veel tijd en moeite gestoken om de bloementuin zo mooi aan te leggen. Maar wat zat erachter? Liefde voor bloemen, en het plezier van met je handen in de aarde zitten? Of de stress van elk onkruidsprietje dat er niet mag zijn, en de vrees voor het oordeel van (vaak) een ander? Van de buitenkant kun je het verschil in intentie niet zien – alleen de bloemen zelf.

Perfectionisme is angstgedreven: het gaat over de drang om geen fouten te maken uit angst om niet goed genoeg te zijn.
Hoge standaarden zijn wilsgedreven: ze komen voort uit liefde voor kwaliteit, schoonheid of groei. Het draait om het verlangen om iets moois of goeds te creëren, niet om fouten te vermijden.

Beide kunnen je verlammen. Dat dan weer wel. Uit angst dat je het niet zonder fouten kunt, of omdat de kloof tussen waar je bent en wat je voor je ziet té groot voelt om te overbruggen. Dan kun je stil blijven staan in wat je kent, waar je niet geconfronteerd wordt met je eigen onkunde. Dan blijf je staan in je overwoekerde grasveld, ondanks je liefde voor bloemen.

Het gebeurt te vaak. Ik spreek te veel hoogbegaafde vrouwen met zóveel potentie, maar die blijven hangen in het onkruid, omdat ze niet precies weten hoe ze die kloof naar de bloementuin moeten overbruggen.

Dat stil blijven staan is niet zo gek, als je bedenkt dat veel hoogbegaafden…

… niet hebben leren leren, en dus snel uitgaan van wat ze nú kunnen, niet wat ze over een tijdje geleerd kunnen hebben

… geneigd zijn tot complexiteit. Soms heel fijn, maar niet als je de taak voor je neus complexer maakt dan nodig

… vele verschillende passies hebben, en zichzelf het smoesje voor kunnen houden dat ze liever iets anders gaan doen

Ik kan het begrijpen, en verklaren, maar ik kan er geen genoegen mee nemen. Dit is precies waarom ik mijn praktijk heb opgezet, want ik gun al die vrouwen zoveel méér.

Hoge standaarden leefbaar houden

Ik wil een paar waardevolle tips met je delen die kunnen helpen om in beweging te komen, te blijven, en om je toch tevreden te kunnen voelen met wat je hebt neergezet. Ondanks die hoge standaarden.

• Maak het klein. Nee, nog veel kleiner. Iets dat je in twee minuten kunt doen, en het liefst elke dag. Spreek met jezelf af dat die twee minuten moeite, precies is wat je moet doen. Zo leer je jezelf dat je betrouwbaar bent naar jezelf toe. Twee minuten kan eruitzien als: een zin schrijven van je boek. Of een akkoordwissel drie keer proberen. Je hardloopschoenen aantrekken, en weer uit. Pas als je erop vertrouwt dat je dit echt doet, en het ongemak van ‘niet genoeg’ verdraagt, kun je het gaan uitbreiden.
• Vier de kleine dingen. De mijlpalen, de eerste versies, de dingen waar je tegenop zag, iets dat je hebt geleerd dat je eerder niet kon. Maak er een momentje van.
• Realiseer je dat je een hoofd hebt dat goed werkt: je kunt nieuwe dingen leren. Je mag ervan uit gaan dat je door het proces aan te gaan, beter wordt. Misschien nog niet meteen zo goed als jouw helden, maar wel dat je die kant op gaat.
• Geef jezelf eerlijke feedback. Benoem zowel wat je er goed aan vindt, als wat je een volgende keer beter wilt doen. En als het helpt: beoordeel jouw ding alsof een ander het heeft gemaakt.
• Sta stil bij wat je hebt geleerd, in plaats van alleen bij het resultaat. Jouw leven is je meesterwerk, niet dit ene verslag, project of performance. Hoe heeft deze ervaring jouw levenskunstwerk verrijkt?

Loop jij tegen je eigen hoge standaarden aan? Vraag vandaag nog een gratis Krachtconsult aan en ik help je die eerste stap op weg!

De foto bovenin is van Steve Johnson op Unsplash.