Positieve desintegratie

Positieve desintegratie = groeien van binnenuit

Niemand zit te wachten op problemen, maar we ontkomen er niet aan: er zijn momenten waarop je leven niet meer klopt. Je voelt het aan alles: je oude overtuigingen barsten, je rollen wringen, je hoofd is onrustig en je lijf protesteert. Het lijkt alsof je stukgaat. Maar wat als dat juist een teken is dat je groeit? Er kan juist iets moois ontstaan uit zo’n periode dat je jezelf verloren lijkt te zijn, en dat is precies waar positieve desintegratie over gaat.

Ik neem je in deze blog graag mee in de theorie van Kazimierz Dabrowski, die het proces van uit elkaar vallen niet als probleem ziet, maar juist als kans. Ik vertel je er graag over, want het kan zó veel lucht geven als je denkt verdwaald te zijn, en erachter komt dat je precies op het goede pad bent.

Hoe herken je positieve desintegratie in jezelf? Je bent op dat pad als…

• Je voelt dat wat vroeger werkte, niet meer klopt.
• Je bent emotioneler, kritischer, verwarrender dan anders.
• Je stelt existentiële vragen. “Wat wil ík?” “Wie bén ik eigenlijk?”
• Je voelt intense innerlijke conflicten.
• Je trekt je terug of voelt je vervreemd.

Herkenbaar? Dan wil je dit artikel zéker lezen, om erachter te komen dat het helemaal niet erg is om deze wrijving in jezelf te voelen.

Wat is positieve desintegratie?

De term positieve desintegratie komt van de Poolse psycholoog Kazimierz Dabrowski (van wie het me niet zou verbazen als hij zelf ook hoogbegaafd én multipassionate was, lees zijn Wikipedia-pagina maar.)

Dabrowski deed jarenlang psychologisch onderzoek en is het meest bekend van zijn onderzoek met begaafde kinderen en jongeren (creatief en/of intellectueel), waarbij hij erachter kwam dat juist deze groep hoog scoort op overprikkelbaarheden (of overexcitabilities) en op de kans om innerlijke conflicten, existentiële twijfels, angsten en crises door te maken. Toch leken ze niet per se slechter af door deze break-downs, en daar was Dabrowski nieuwsgierig naar.

Hij kwam uiteindelijk uit op positieve desintegratie, een model voor persoonlijke ontwikkeling in vijf niveaus. Waar de meeste psychologische modellen streven naar integratie, beschreef hij juist de kracht van desintegratie. Dat wil zeggen: mits die bewust en ethisch wordt doorleefd.

Belangrijk om in je achterhoofd te houden bij het lezen, is dat het geen vaste hokjes zijn. Je kunt je in meerdere niveaus bevinden over meerdere onderwerpen. Ook zijn er omstandigheden waardoor je (tijdelijk) een niveau hoger of lager kunt zitten.

De vijf niveaus van positieve desintegratie

Dit niveau wordt vooral gekenmerkt door de afwezigheid van innerlijke groei en introspectie. Je doelen zijn op dit niveau gericht op het verkrijgen van wat je wilt, met weinig oog voor anderen. Er zit hier een sterke overlevingsdrang, en de persoon voegt zich naar wat de maatschappij ziet als succes en wat je omgeving verwacht.
Dit niveau voelt veilig en overzichtelijk, maar kan ook leeg en onbevredigend voelen. Dat gevoel van wrijving, of een crisis van buitenaf, zorgt ervoor dat je naar niveau II gaat.

Hoewel de rust van het vorige niveau hier ver te zoeken is, zijn de beslissingen nog sterk gestoeld op wat de omgeving verwacht en belangrijk vindt. Deze beslissingen worden dus niet gedreven vanuit eigen innerlijke waarden. De wrijving of desintegratie van dit niveau bevindt zich op het niveau van: ik wil dit, maar ik wil óók dat. Alles is even belangrijk (en dus op hetzelfde ‘unilevel’). Het is vaak hetzelfde oude riedeltje dat mensen al kennen van zichzelf, en waar ze steeds opnieuw in belanden. De oplossingen voor de problemen in niveau II worden vaak gezocht in de buitenwereld. Als de oplossingen daar ook worden gevonden, gaan mensen vaak weer terug naar niveau I. Pas als er wordt gekeken met de blik van hoe je hier als persoon in kunt groeien, kun je komen bij niveau III.

Het derde niveau maakt echt ruimte voor emotionele en persoonlijke groei. Hier staan vragen centraal rondom ‘hoe het zou moeten zijn’ (volgens de eigen idealen) of ‘hoe ik zou kunnen zijn (de mooiere versie van jezelf). Dit niveau komt met heftige ups en downs, vaak met angsten, depressie, desoriëntatie en verdriet. Het multilevel-karakter van dit niveau zit hem in dat je eigenschappen van jezelf als ‘lager’ gaat zien en gewenste eigenschappen als ‘hoger’.

Het klinkt niet echt als een positieve ervaring en zo voelt het ook niet als je er middenin zit. Tóch is dit onderdeel van de positieve desintegratie omdat je deze fase nodig hebt om bij niveau IV te kunnen komen.

Door de opgaande lijn van persoonlijke groei komen jouw idealen en hoe je daadwerkelijk bent, steeds dichter bij elkaar te liggen. Het motto van niveau IV is: “Ik kies mijn waarden. En ik leef ernaar, ook als het moeilijk is.” Dit is vaak een interessante plek om te zijn, vol creativiteit, zelfreflectie en merkbare groei. Het leven is niet makkelijk, maar sluit wel aan bij wie jij bent. En dat geeft een eigen soort rust, omdat je innerlijk kompas je een duidelijke richting geeft. Acceptatie en compassie voor jezelf en anderen groeit hierbij steeds verder.

Je bent hier niet meer te stoppen in je groei richting niveau V.

Op het moment dat hoe je leeft in lijn is met je ideale zelf, vind je een nieuwe harmonie, een integratie die aansluit bij jou én veel oog heeft voor verbondenheid en verantwoordelijkheid. Het betekent dat jij je mooiste zelf kunt bieden aan de wereld. Dit niveau is in Dabrowski’s theorie zeldzaam, en vraagt een voortdurende alertheid en oefening in het trouw blijven aan jezelf. Hij noemt hiervan wat voorbeelden die de lat erg hoog leggen, zoals Jezus en Gandhi.

Als je de niveaus bekijkt vanuit verschillende waarden of idealen, kun je ook zien dat je in sommige waarden niveau V wel degelijk bereikt, maar in andere waarden misschien nog in niveau III verkeert, of zelfs blinde vlekken hebt waarin je in niveau I staat.

Waarom desintegratie positief kan zijn

Desintegratie is ontwrichtend, pijnlijk, schurend en gekmakend. Maar de rust en helderheid die je dan aan het eind op niveau V kunt ervaren, vormen een waardevolle ‘beloning’. De verandering en groei die je vindt, kunnen nooit plaatsvinden als je blijft hangen in de rust van niveau I. Er moet ook best wat afgebroken, of afgeleerd worden, wil je echt in lijn met je eigen waarden en kompas gaan leven. Eieren die gebroken moeten worden, zullen daar niet om staan te springen. Maar de omelet die je ervan bakt smaakt naar autonomie, zelfkennis en bewustzijn.

In een wereld die stabiliteit vaak als hoogste goed ziet, is het een radicaal idee: dat je mag wankelen. Dat het niet misgaat, maar juist goed. En dat is eigenlijk de kern die ik je met dit artikel mee wil geven: er is niets mis met je, als je je gebroken voelt. Desintegratie verstoort je pad niet, desintegratie is het pad.

Okee. Wat nu?

In het hele proces van positieve desintegratie is reflectie superbelangrijk. Stel jezelf de belangrijke vragen. Niet ’s nachts woelend in je bed, maar maak er ruimte voor om over je zorgen en vragen te schrijven, te mediteren, of om het erover te hebben met een geliefd persoon die het begrijpt. Teken je frustraties, schilder je onzekerheden, maak een moodboard van jouw ideale zelf.

Dabrowski raadt met name voor niveau III aan om begeleiding te zoeken. Dit pijnlijke proces hoef je niet in je eentje te doen, maar je moet er wel iemand voor zoeken die jouw groei herkent en stimuleert, en niet probeert je te ‘fixen’ en terug te brengen bij wie je was.

Mijn traject Passie & Potentie sluit mooi aan bij de groei naar wat voor jou echt belangrijk is. We kijken daarin naar jouw behoeften, hoe je werkt, wat je écht belangrijk vindt en hoe je daarin ruimte en balans kunt creëren.

Welk pad je ook kiest, ik raad je aan om jouw positieve desintegratie echt te omarmen. Het is misschien niet de makkelijkste weg, maar wel een échte. Het is het pad van afbrokkelen, doorvoelen, kiezen… en je eigen weg vinden.

De afbeelding bovenin is van Lujia Zhang op Unsplash.